تركان قراگؤزلو
محمد قراگؤزلو

هم اكنون بيش از شصت درصد از جمعيت استان همدان را تركها تشكيل مي دهند. بخشي از تركهاي استان از اعقاب ايل ترك قراگؤزول (يا قره گؤزلو) هستند كه از گذشته، غالباً بهره وافي از عرفان و ذوق ادبي داشته و در مقاطع مختلف تاريخي، مصدر خدمات اجتماعي و سياسي بوده اند.

وجه تسميه تركان قراگؤزلو (در زبان فاسي قراگؤزلو بمعني دارندة چشمان سياه است) هر چه باشد بر اساس منابع و مدارك متعدد تاريخي، آنها گروهي از تركها بودند كه ابتدا در آسياي مركزي (قزاقستان، قيرقيزستان، ازبكستان و تركمنستان) زندگي مي كرده اند اما با آغاز حاكميت تركان سلجوقي بر خاورميانه از جمله ايران، قراگؤزلوها نيز- كه خود از تركان سلجوقي بودند- به مناطق شام (سوريه كنوني) مهاجرت و آنجا را موطن خود قرار دادند. در سال 800 هـ . ق امير تيمور كُورَه كَن (كه خود از تركان اؤزبك بود) به قصد توسعه امپراطوري مقتدر خويش به مناطق شام و آسياي صغير لشكركشي نمود و پس از فتح آن مناطق و بهنگام بازگشت به سمرقند امر نمود كه بعضي از ايلات ترك ساكن آن نواحي از جمله قراگؤزلوها به موطن نخستين شان يعني تركستان (= آسياي مركزي) بازگردند. در راه بازگشت و با تقاضاي جد شاه اسماعيل صفوي ايلات ترك مذكور از لشكر اميرتيمور كوره كن جدا شدند و قراگؤزلوها در استان همدان فعلي رحل اقامت افكنده و به تركان بومي استان همدان اضافه شدند.

قراگؤزلوها كم كم صاحب نفوذ و قدرت و مكنت و اراضي در جاي جاي ايران شدند. در اواخر تسلط زنديه و مقارن ظهور سلسلة ترك قاجاريه، نيروي عظيمي بدست آورده و نقش بس مهمي در تحولات سياسي- اجتماعي كشورمان ايفاء كردند و در اواخر قرن 13 هـ بيش از سه چهارم قراء و دههاي منطقه همدان از جمله كبودرآهنگ، درجزين مهربان، خدابنده لو و قسمتي از وفسِ عاشيقلو و حاجيلو در تملك بزرگان قراگؤزلو بود ضمن اينكه وصلت چندين نفر از اُمراي اين ايل با شاهزادگان قاجار بر موقعيت و قدرت آنها افزود.

از ايل ترك قراگؤزلو مردان بزرگي در صفحات تاريخ سرزمينمان درخشيده اند.
از جمله عالم و عارف و صوفي مشهور " حاج محمد جعفر بن حاج صفر قراگؤزلوي كبودرآهنگي " ملقب به " مجذوبعلي شاه " متوفاي 1239 قمري كه در دورة دوم مجلس شوراي ملّي، از سوي محمدعلي شاه قاجار به رياست وزراء (نخست وزيري) انتخاب گرديد
و نيز " اعتمادالسلطنه مصطفي خان قراگؤزلو " كه از خاندان مجذوبعلي شاه و پدر " عبدا... خان حاج اميرنظام " بوده است.
هم چنين " علي خان قراگؤزلو " فرزند " رستم خان قراگؤزلو " كه يكي از سرداران شجاع بوده و در جنگ ايران و انگليس در بوشهر چندين بار، ارتش دشمن را وادار به عقب نشيني كرد.
هم چنين " محمودخان قراگؤزلو " كه از شخصيتها و سرداران بنام عصر ناصري بود و مدتها وزير خارجه ناصرالدين شاه قاجار بود.
هم چنين " ابوالقاسم خان قراگؤزلو " ملقب به " ناصرالملك " از متنفذترين رجال ترك در عصر قاجاريه كه " نايب السلطنه " سلطان احمدشاه قاجار بود و شخصيتهاي معروف ديگر.


بخشي از تركان قراگؤزلو در تركيه ساكن هستند كه با لهجه تركي استانبولي نام آنها بصورت " كاراگؤز " تلفظ مي شود. در زمان سلطان بايزيد دوم (امپراطور عثماني) كه در سال 824 هجري (1421 م) به امپراطوري رسيد دو نفر از پاشاهاي تركان عثماني (پاشا بالاترين رتبه نظامي در ارتش عثماني و بمعني ژنرال) ملقب به " قره گؤز پاشا " بوده اند كه يكي از آنها در قسمت آناطولي تركيه عنوان " بيگلربيگي " (خان خانان) داشته و ديگري والي " قره مان " بوده است.

در پايان مي گويم كه ما تركان استان همدان با پيشينه فرهنگي و تمدني طولاني به ترك بودنمان افتخار مي كنيم و در مقابل ترك ستيزان اين سرود را ترنّم مي كنيم كه:

حـق يولونـدا ييئلــه ر اوْخ
جـئسارتـي، غئيرتي چوْخ
اؤلدوسو وار دؤندوسو يوْخ
تـورك ائللري، منيم ائليم

---