Thursday, May 04, 2006



« باهارلي‏لار» پروفئسور زئهتابي و دوكتور علي كمالي نين آراشديرمالاريندا

باهارلي‏لار قديم زامانلار، خصوصيله اسلامدان بري همدان ـ ساوا ـ اراك ـ زرند اراضيلرينده مسكون اولوب ياشاميش مشهور تورك ائللريندن بيري ده "باهارلي" ائللري اولموشدور. بو ائلين آديندا اولان جغرافي آدلاري بوتون آذربايجان و همدان اراضيلرينده واردير، او جمله‏دن همدانين "آغ اي" آدلي بؤلوگونون مركزي "باهار" قصبه سيديركي، همدانين 14 كيلومتر شمال غربينده يئرله شير.

اورتا آسيادا خارزمده "باهار" آدلي قالا واردير. بونلار اونوگؤستريركي، قديمدن تورك ائللري داخيلينده "باهار" آدلي ائل ده اولموشدور.

سون عصيرلرده ايرانين جنوبي ايالتلرينده بويوك "باهار" آدلي ائل اولموشدور. آذربايجان يازيچيسي م. ن. وليلي بو فيكيرده ديركي، هولاكوخانين اورتا آسيادان ايرانا كوچوروديو 200 قشقايي عايله سي داخيلينده باهارلي ائللري ده اولموشدور. بونلار اولجه ماراغا اراضيلرينده مسكونلاشميش و سونرالار مختليف يئرلره، او جمله‏دن "شوشا"، "زنگه زور" ماحاللارينا كؤچموش و يا كؤچورولموشلر. بعضي تورك عاليملري باهارلي‏لاري "قاراقويونلو" ائللريندن گؤسترميشلر.

ايران تاريخچيسي علي رزم آرا يازميشديركي، شاه اسماعيل صفوي ميلادي 1508 ـ ينجي ايلده همدانين ياخينليغينداكي "باهار" قصبسيني آبادلاشديريب، باهارلي‏لاري اورايا كؤچوردو و بوقصبه او وقتدن "باهار" آدلاندي.

باهارلي‏لار قاراقويونلولار زامانيندا همدان يئرلرينده ياشاييرديلار. سونرا آغ قويونلولارلا دؤيوشوب مغلوب اولدوقدا، بير عيدده‏سي خوراسانا گئتميش و شاه اسماعيل اونلاري همدانا كوچورموشدور. قارقويونلولار زامانيندا، "باهارلي" ائلينين باشچيسي "علي شوكور" همدان ويتينده حاكيمييت ائتميش و حوكم سوردويو يئرلر، بير مدت "علي شوكور" بؤلوگو آدلانميشدير.

قاراقويونلولارلا آغ قويونلولار آراسيندا گئدن اوزون محاريبه‏لرده باهارلي‏لار اؤن سيرادا قاراقويونلولار طرفينده دويوشموشلر. قاراقويونلولار مغلوب اولدوقدا، باهارلي‏لار خوراسانا گئديب، سلطان حسين بايقارانين قوللوغونا گيرديلر. اوزون حسن باهارلي‏لاري بايقاراايسته‏‏دي و او رد جوابي وئردي.

اوزون حسن اولندن سونرا باهارلي‏لار سيستان يولو ايله كيرمانا گئديب، ميلادي 1419 ـ نجو ايلده آغ قويونلولاري اورادان چيخارديب، قاراقويونلو حاكيميتيني تازادان قورماق ايسته‏ديلر، لاكين آغ قويونلو حوكمداري "سلطان يعقوب" اونلاراكان وئرمه‏دي.

داها سونرا سلطان بايقارا، باهارلي‏لارين باشچيسي "پيرلي" ني اولدوردو و اونلار هيندوستانا گئديب، اورادا "قطب شاهلي دوولتي‏"ني ياراتديلارباهارلي‏لار صفويلر دوورونده همدان طرفلرينده اولموش و مقاملاريني ساخلاميشلار. بوگون همدانين ياخينليغينداكي "باهار" قصبه‏سي و اطرافينين 240 مين نفوسو وارديركي، هاميسي توركجه دانيشير و باهارلي‏لارين اوولادلاري‏ديرل

قاجارلارين سونلاريندان اعتبارا، باهارلي ائللري فارس ايالتينده يايلاق ـ قيشلاق ائده‏رك، كوچري حالدا ياشاماغا باشلاميشلار. س. م. كئيهان ميلادي 1932 ـ نجي ايلده باهارلي‏لارين سايسيني سككيزمين عايله‏نين بير لشمه سيندن عبارت بيلير. اگر هر عايله‏ني، اورتا حس، اون نفر گوتورسك، دئمك ميلادي 1932 ـ نجي ايلده فارس ايالتينده ياشايان باهارلي ائلينين ساييسي، تقريباً سكسن مين نفر اولاردي.

بويوك تاريخچي "تقي شاهين" يازير كي، ميلادي 18 ـ نجي يوزايلليگين اوتوزونجو ايللرينده ، ناديرشاه افشارين اولوموندن سونرا ايرانين هر يئرينده، ائله جه ده فارس اياله‏تينده يارانان قارماقاريشيقليق شرايطينده، اوزلريني قُوروماق اوچون، اوچ تورك ائلي": باهارلي، نفر ايناللي بيرلشمك مجبور ييتـينده اولاراق، گئنيشلـنمكده اولان قاشقايي ائل بيرلشمه‏سينه قوشـولدولار. (باخ: گونئـي آذربايجان مجلـه‏سي. نمره 1-1994 ـ ص 19-18). لاكيـن 19 ـ نجو عصـرين اورتالارينـدان بوقشقايي ائل بيرلشـمه سيـنـين مختلـيف ائللرينين "كه‏لنترلر"ياسيندا، او جمله‏دن "نفر" كه لنترلري اراسيندا آنلاشمازليق و ايختيلاف يارانير. ميلادي 1852 ـ نجي ايلده باهارلي‏لار، نفر طايفاسينا اولان باغليليقدان چيخير و مستقيل حركت ائدير و "ملااحمد" آدلي بيريني اوزلرينه باشچي سئچيب، خان آدلانديريرلار. "احمد خان" ائلين تليف قوللاري آراسيندا بيرليك و باريشيق ياراتدي، لاكين 1858- نجي ايلده احمد خان اؤلدورولدو و باهارلي قوللاري آراسيندا توققوشما اولدو. 1863-نجو ايلده باجاريقلي "چيراغ علي بگ" باهارلي‏لارين كه‏لنتري اولدو

(1892-1863)19- نجو يوز ايلليگين ايلك ايللرينده، قاشقايي ائلي گوجله‏نير. بو ايش قاجار شاهلاري و مامورلاري و واليلرينين خئيري و ايسته‏يينجه دئييلدي. بونا گوره ده، فارس ايالتي واليلري تورك ائللرينين آراسيندا ايختيلاف و دو شمنليك سالير و ايختيلافلاري يئلپيكله‏ييرلر. بن نتيجه سينده نفر، باهارلي و ايناللي ائللري آراسيندا برك توققوشمالار اولور و بو ايش عادي كندلره برك زيانلار وورورد و 1876 ـ نجي ايلده قاجار فرهاد ميرزا، فارس اياله‏تينه والي گلدي. معلوم اولان والي و يئرلي فئودال "قوام الملك" شيرازي و باشقا دوولت مامورلاريو فارس اعيان ـ اشرافلاري و بويوكلري قشقائيلرين مقابيلينده، فارس اياله تينده باشقا بير ائل ياراتماق ايسته ييرلر. بوناگوره ده فرهاد ميرزا، قوام الملك و باشقالاري آراسيندا بويوك روشوه‏لر ال به ال اولدوقدان سونرا، اوچ تورك: باهارلي ـ نفر ـ ايناللي ائللرينه بر كوچري عرب ائلي، بير ده لور "باصيري" طايفاسي قوشولوب، قاييرما و صنعي "خمسه" ائلي يارادير و اونون ائل بئي‏ليگيني قوام الملكه و ئريرلر. بونا رغماً "خمسه"نين تورك ائللري قاشقايي ائللري ايله ايشداشليقلارينا داوام ائدير و اونلارا يارديم گوستريرديلر.

ميلادي 19- نجو عصرين 80- نجي ايللريندن، "چيراغ علي بگ"ين كه‏لنترليگي زاماني باهارلي ائلي تدريجله اوتوراق حياتا كئچمه‏يه باشلايير و فارس ولايتي‏نين "داراب" چايي بويونجا چادير لاردا ياشاياراق، اكينچيليك و مالدارليقلا مشغول اولورلاچيراغ غلي بگ، 1892 ـ نجي ايلده، "احمدعلي" بگلري طرفيندان اولدورولدو و اونون يئتيشديرديگي "حسين خان" اوزونون يئرينده اوتوردو. حسين خانين كه‏لنترليگي، پهلوي‏لرين ايش باشينا گلمه‏لرينه قدر داوام ائتدي. باهارلي‏لار 19- نجو عصرين سكسن‏ينجي ايللرينده اوتورااييشا كئچنده "نفر" و "ايناللي" طايفالاري دا اوتوراق حياتا گئچمه‏يه باشلاديلار.

باهارلي‏لار 16 قولدان عبارت اولموشلار. م. ن. فسائي‏نين گؤسترديگينه گؤره، بو قوللار بونلاردير: پاده‏كي، تاتيملي، چؤنقورلو، ده‏وه‏لي، خانلي، زامان خانلي، ستارلي، سنجرلي، شولي، جه بيني، تاتيم، اراكلي، قادالي، قوبادلي، قارباجاقلي، قئيدر، تاريخي منبعلره گؤره "باهارلي"لار ،هولاكوخان زاماني "افشار" لار و "قايي" ائللري ايله بيرليكده، اورتا آسيادان آذربايجانا كؤچورولموشلر. ( باخ: تقي شاهين. باهارلي‏لار. گونئي آذربايجان ـ 1994. نمره 1- ص 19-18).

ساوا ائللري داخيلينده "باهارانلو" ائلي ده اولموشدور. دئمك بو "باهارانلي" ائلي، يا باهارلي ائلي مارغادان ساوا طرفلرينه گئدركن، ائل بيرلشمه سيندن آيريليب، ساوا طرفلرينده " باغداد شاهسئون ائلي" نه قوشولوب اورادا قاليرلار، يا دا سونرالار باهارلو ائلينين كؤچمه لرينده اونلاردان آيريليب، همين ساوا يئرلرينده يورد سالميشلار. ( باخ: كتاب اسامي دهات كشور. تهران 1323.ص 499).‏


Share/Bookmark

0 Comments:

Post a Comment

<< Home