« باهارليلار» پروفئسور زئهتابي و دوكتور علي كمالي نين آراشديرمالاريندا
باهارليلار قديم زامانلار، خصوصيله اسلامدان بري همدان ـ ساوا ـ اراك ـ زرند اراضيلرينده مسكون اولوب ياشاميش مشهور تورك ائللريندن بيري ده "باهارلي" ائللري اولموشدور. بو ائلين آديندا اولان جغرافي آدلاري بوتون آذربايجان و همدان اراضيلرينده واردير، او جملهدن همدانين "آغ اي" آدلي بؤلوگونون مركزي "باهار" قصبه سيديركي، همدانين 14 كيلومتر شمال غربينده يئرله شير.
اورتا آسيادا خارزمده "باهار" آدلي قالا واردير. بونلار اونوگؤستريركي، قديمدن تورك ائللري داخيلينده "باهار" آدلي ائل ده اولموشدور.
سون عصيرلرده ايرانين جنوبي ايالتلرينده بويوك "باهار" آدلي ائل اولموشدور. آذربايجان يازيچيسي م. ن. وليلي بو فيكيرده ديركي، هولاكوخانين اورتا آسيادان ايرانا كوچوروديو 200 قشقايي عايله سي داخيلينده باهارلي ائللري ده اولموشدور. بونلار اولجه ماراغا اراضيلرينده مسكونلاشميش و سونرالار مختليف يئرلره، او جملهدن "شوشا"، "زنگه زور" ماحاللارينا كؤچموش و يا كؤچورولموشلر. بعضي تورك عاليملري باهارليلاري "قاراقويونلو" ائللريندن گؤسترميشلر.
ايران تاريخچيسي علي رزم آرا يازميشديركي، شاه اسماعيل صفوي ميلادي 1508 ـ ينجي ايلده همدانين ياخينليغينداكي "باهار" قصبسيني آبادلاشديريب، باهارليلاري اورايا كؤچوردو و بوقصبه او وقتدن "باهار" آدلاندي.
باهارليلار قاراقويونلولار زامانيندا همدان يئرلرينده ياشاييرديلار. سونرا آغ قويونلولارلا دؤيوشوب مغلوب اولدوقدا، بير عيددهسي خوراسانا گئتميش و شاه اسماعيل اونلاري همدانا كوچورموشدور. قارقويونلولار زامانيندا، "باهارلي" ائلينين باشچيسي "علي شوكور" همدان ويتينده حاكيمييت ائتميش و حوكم سوردويو يئرلر، بير مدت "علي شوكور" بؤلوگو آدلانميشدير.
قاراقويونلولارلا آغ قويونلولار آراسيندا گئدن اوزون محاريبهلرده باهارليلار اؤن سيرادا قاراقويونلولار طرفينده دويوشموشلر. قاراقويونلولار مغلوب اولدوقدا، باهارليلار خوراسانا گئديب، سلطان حسين بايقارانين قوللوغونا گيرديلر. اوزون حسن باهارليلاري بايقاراايستهدي و او رد جوابي وئردي.
اوزون حسن اولندن سونرا باهارليلار سيستان يولو ايله كيرمانا گئديب، ميلادي 1419 ـ نجو ايلده آغ قويونلولاري اورادان چيخارديب، قاراقويونلو حاكيميتيني تازادان قورماق ايستهديلر، لاكين آغ قويونلو حوكمداري "سلطان يعقوب" اونلاراكان وئرمهدي.
داها سونرا سلطان بايقارا، باهارليلارين باشچيسي "پيرلي" ني اولدوردو و اونلار هيندوستانا گئديب، اورادا "قطب شاهلي دوولتي"ني ياراتديلارباهارليلار صفويلر دوورونده همدان طرفلرينده اولموش و مقاملاريني ساخلاميشلار. بوگون همدانين ياخينليغينداكي "باهار" قصبهسي و اطرافينين 240 مين نفوسو وارديركي، هاميسي توركجه دانيشير و باهارليلارين اوولادلاريديرل
قاجارلارين سونلاريندان اعتبارا، باهارلي ائللري فارس ايالتينده يايلاق ـ قيشلاق ائدهرك، كوچري حالدا ياشاماغا باشلاميشلار. س. م. كئيهان ميلادي 1932 ـ نجي ايلده باهارليلارين سايسيني سككيزمين عايلهنين بير لشمه سيندن عبارت بيلير. اگر هر عايلهني، اورتا حس، اون نفر گوتورسك، دئمك ميلادي 1932 ـ نجي ايلده فارس ايالتينده ياشايان باهارلي ائلينين ساييسي، تقريباً سكسن مين نفر اولاردي.
بويوك تاريخچي "تقي شاهين" يازير كي، ميلادي 18 ـ نجي يوزايلليگين اوتوزونجو ايللرينده ، ناديرشاه افشارين اولوموندن سونرا ايرانين هر يئرينده، ائله جه ده فارس ايالهتينده يارانان قارماقاريشيقليق شرايطينده، اوزلريني قُوروماق اوچون، اوچ تورك ائلي": باهارلي، نفر ايناللي بيرلشمك مجبور ييتـينده اولاراق، گئنيشلـنمكده اولان قاشقايي ائل بيرلشمهسينه قوشـولدولار. (باخ: گونئـي آذربايجان مجلـهسي. نمره 1-1994 ـ ص 19-18). لاكيـن 19 ـ نجو عصـرين اورتالارينـدان بوقشقايي ائل بيرلشـمه سيـنـين مختلـيف ائللرينين "كهلنترلر"ياسيندا، او جملهدن "نفر" كه لنترلري اراسيندا آنلاشمازليق و ايختيلاف يارانير. ميلادي 1852 ـ نجي ايلده باهارليلار، نفر طايفاسينا اولان باغليليقدان چيخير و مستقيل حركت ائدير و "ملااحمد" آدلي بيريني اوزلرينه باشچي سئچيب، خان آدلانديريرلار. "احمد خان" ائلين تليف قوللاري آراسيندا بيرليك و باريشيق ياراتدي، لاكين 1858- نجي ايلده احمد خان اؤلدورولدو و باهارلي قوللاري آراسيندا توققوشما اولدو. 1863-نجو ايلده باجاريقلي "چيراغ علي بگ" باهارليلارين كهلنتري اولدو
(1892-1863)19- نجو يوز ايلليگين ايلك ايللرينده، قاشقايي ائلي گوجلهنير. بو ايش قاجار شاهلاري و مامورلاري و واليلرينين خئيري و ايستهيينجه دئييلدي. بونا گوره ده، فارس ايالتي واليلري تورك ائللرينين آراسيندا ايختيلاف و دو شمنليك سالير و ايختيلافلاري يئلپيكلهييرلر. بن نتيجه سينده نفر، باهارلي و ايناللي ائللري آراسيندا برك توققوشمالار اولور و بو ايش عادي كندلره برك زيانلار وورورد و 1876 ـ نجي ايلده قاجار فرهاد ميرزا، فارس ايالهتينه والي گلدي. معلوم اولان والي و يئرلي فئودال "قوام الملك" شيرازي و باشقا دوولت مامورلاريو فارس اعيان ـ اشرافلاري و بويوكلري قشقائيلرين مقابيلينده، فارس اياله تينده باشقا بير ائل ياراتماق ايسته ييرلر. بوناگوره ده فرهاد ميرزا، قوام الملك و باشقالاري آراسيندا بويوك روشوهلر ال به ال اولدوقدان سونرا، اوچ تورك: باهارلي ـ نفر ـ ايناللي ائللرينه بر كوچري عرب ائلي، بير ده لور "باصيري" طايفاسي قوشولوب، قاييرما و صنعي "خمسه" ائلي يارادير و اونون ائل بئيليگيني قوام الملكه و ئريرلر. بونا رغماً "خمسه"نين تورك ائللري قاشقايي ائللري ايله ايشداشليقلارينا داوام ائدير و اونلارا يارديم گوستريرديلر.
ميلادي 19- نجو عصرين 80- نجي ايللريندن، "چيراغ علي بگ"ين كهلنترليگي زاماني باهارلي ائلي تدريجله اوتوراق حياتا كئچمهيه باشلايير و فارس ولايتينين "داراب" چايي بويونجا چادير لاردا ياشاياراق، اكينچيليك و مالدارليقلا مشغول اولورلاچيراغ غلي بگ، 1892 ـ نجي ايلده، "احمدعلي" بگلري طرفيندان اولدورولدو و اونون يئتيشديرديگي "حسين خان" اوزونون يئرينده اوتوردو. حسين خانين كهلنترليگي، پهلويلرين ايش باشينا گلمهلرينه قدر داوام ائتدي. باهارليلار 19- نجو عصرين سكسنينجي ايللرينده اوتورااييشا كئچنده "نفر" و "ايناللي" طايفالاري دا اوتوراق حياتا گئچمهيه باشلاديلار.
باهارليلار 16 قولدان عبارت اولموشلار. م. ن. فسائينين گؤسترديگينه گؤره، بو قوللار بونلاردير: پادهكي، تاتيملي، چؤنقورلو، دهوهلي، خانلي، زامان خانلي، ستارلي، سنجرلي، شولي، جه بيني، تاتيم، اراكلي، قادالي، قوبادلي، قارباجاقلي، قئيدر، تاريخي منبعلره گؤره "باهارلي"لار ،هولاكوخان زاماني "افشار" لار و "قايي" ائللري ايله بيرليكده، اورتا آسيادان آذربايجانا كؤچورولموشلر. ( باخ: تقي شاهين. باهارليلار. گونئي آذربايجان ـ 1994. نمره 1- ص 19-18).
ساوا ائللري داخيلينده "باهارانلو" ائلي ده اولموشدور. دئمك بو "باهارانلي" ائلي، يا باهارلي ائلي مارغادان ساوا طرفلرينه گئدركن، ائل بيرلشمه سيندن آيريليب، ساوا طرفلرينده " باغداد شاهسئون ائلي" نه قوشولوب اورادا قاليرلار، يا دا سونرالار باهارلو ائلينين كؤچمه لرينده اونلاردان آيريليب، همين ساوا يئرلرينده يورد سالميشلار. ( باخ: كتاب اسامي دهات كشور. تهران 1323.ص 499).
0 Comments:
Post a Comment
<< Home