كوره نگ (كبودرآهنگ)، ريشه شناسي و وجه تسميه آن

كوره نگ-Kürәñ
كبودرآهنگ

نامهاي تركي شهرها و اماكن جغرافيائي آزربايجان و ايران، ريشه شناسي و وجه تسميه آنها

مهران بهاري

دوشنبه، چهارم نوامبر- ٢٠٠٨
باشگون، اولو سويوق آيي، سيچان ايلي
Başgün, Ulusoyuq ayı, Siçan ili

http://toponimler.blogspot.com/

كوره نگ-Kürәñ
كبودرآهنگ

نام شهر و شهرستاني در شمال غربي استان همدان آزربايجان. در لغتنامه دهخدا گفته مي شود: "کبودرآهنگ نام يکي از قراي همدان است و طائفه جليله حاجيلر قراقوزلو [قاراگؤزلو] در آن متمکن و متوطن اند". شهرستان كبودر آهنگ از طرف شمال به شهرستان خدابنده (از استان آزربايجاني زنجان) از مغرب با شهرستانهاي آزربايجاني بيجار و قروه (از استان كردستان)، از سمت مشرق با شهرستان آزربايجاني رزن و از جنوب با شهرستان آزربايجاني همدان همسايه مي باشد. اين شهرستان به صورت دشت وسيعي است كه بعد از همدان از نظر وسعت دومين شهرستان استان همدان بوده و از بخشهاي شيرين سو، مركزي و گل تپه تشكيل شده است. كوههاي بقاطي، قاراداغ (قره داغ)، قولو اوبا (قلي آباد)، ساري قايا (ساري قيه) و سوباشي از ارتفاعات عمده اين شهرستان به حساب مي آيند. آب و هواي اين شهرستان عموما" سرد و خشك است و نسبت به آب و هواي ساير شهرستانهاي استان در تابستان گرمترين نقطه و در زمستان سردترين منطقه استان را به خود اختصاص داده است.

ريشه شناسي

كوره ن و يا كوره نگ در زبان تركي به معني قهوه اي، قهوه اي تند، خرمائي؛ و يا راسو و دله قهوه اي رنگ است. از فرمهاي گوناگون آن كوره نگKüreñ (تركي قديم، مغولي كلاسيك)، كورؤنگKüröñ (قرقيزي)، كوره ن Küren (مغولي قديم)، هوره نHüren (مغولي مدرن) را مي توان بر شمرد. عده اي كلمه كوره نگ را كلمه اي اصلا مغولي (كورينگ در اوردوس، كورنگ در قالموقي) دانسته اند كه بعدها به زبان تركي نيز وارد شده است.

١-آلتائيستيك و توركي شناس مشهور دوئرفر، كلمه كوره نگ به معني قهوه اي و خرمائي در زبان مغولي را برگرفته شده از كلمه بسيار قديمي كوزه ن در زبان تركي (كوزئن Küzen در توويني، كوزه ن Küzän در قيرقيزي، كؤذئن Köðen در باشقوردي) كه به معاني سمور (كلمه اي تركي)، راسو (داغ گلينجييي)، دله (كلمه اي تركي) و موش خرمائي وحشي مي باشد دانسته است. بنا به وي اين كلمه كه فرم اوليه آن Kürän بوده، از طريق تركي چوواشي به شكل كوره نهKürene به زبان مغولي كلاسيك، كوره نه Kurene به زبان مانچو و گؤرئني Görény و Görny به زبان مجاري داخل شده است. وي كلمه كوره نگ به معني قهوه اي در زبان مغولي را برگرفته شده از رنگ اين حيوان كه داراي نام تركي است مي داند.

٢-گروهي ديگر از آلتائيستها اين كلمه را از كلمات پايه اي زبانهاي آلتائي شمرده اند كه ريشه اوليه "كورKür " آن در كلمات گوزGüz ، كوزKüz ، كوسKüs در زبانهاي گوناگون تركي و كئرKer (چوواشي) همه به معني پائيز (كوهونKühün در ياقوتي و دولقان) نيز ديده مي شود. بنابه اين عده كلمه "كوره نگ" از تركيب "كورKür " به علاوه پسوند باستاني اسم ساز از اسم "-نگñ " حاصل شده است. مانند "اودونگOduñ –اودونOdun " از "اود"، "اؤله نگÖlәñ " از "اؤل" به معني خيس، "كؤودونگKövdüñ " از "كؤودو" به معني بدن، "قانQañ " از "قا" به معني پدر، "ترينگTәriñ –درينDәrin " از "ترمه¬ك" به معني عميق، "يئلينگYeliñ –يئلينYelin " از "يئل" به معناي باددار، "قالينگQalıñ –قالينQalın " از "قالماق" به معني بها و بدل، "يالينگYalıñ –يالينYalın " (لخت)، "توزه نگTüzәñ -دوزه نDüzәn " (نظم)، ... . پسوند "-نگñ " بعدها به "-نn " تبديل شده است.

وجه تسميه:

نام اين شهر آزربايجاني در زبان تركي و از سوي مردم ناحيه به صورت "كوره نگ" تلفظ مي شود. "كوره ن" و يا "كوره نگ" در زبان تركي به معني راسو و دله قهوه اي رنگ، قهوه اي تند، خرمائي، رنگ قهوه اي برگهاي پائيزي است. بر طبق اين ريشه شناسي، نامگذاري كوره نگ به سبب وجود سمور و يا راسوي قهوه اي رنگ در اين منطقه و يا به دليل قهوه اي رنگ شدن طبيعت و برگ درختان در فصل پائيز به اين شهر داده شده است.

ريشه شناسيهاي عاميانه و نادرست:

شهر و شهرستان آزربايجاني "كوره نگ" در منابع رسمي و دولتي و زبان فارسي با نام "كبودرآهنگ" خوانده مي شوند كه اسمي تماما بي پايه و ساختگي است. كبودرآهنگ ظاهرا به منظور دادن رنگي فارسي به اين نام تركي و منطقه كوره نگ آزربايجان ايجاد شده است. براي معني دار كردن نام فارسي كبودرآهنگ، ادعا شده كه:

١-"در گذشته در اين منطقه از آزربايجان رودهاي متعدد و بركه‌هايي وجود داشته است كه كبوتران از هر سو به آن مي شتافتند و از اين رو آن منطقه ‌را كبوتر آهنگ ناميده اند". اين ريشه شناسي همانند خود نام كبودرآهنگ بي پايه و ساختگي است. اساسا به اين دليل كه هرگز هيچ مردمي (در اين مورد تركان آزربايجان)، نام شهرها و روستاهاي خود را به زباني بيگانه (در اين مورد فارسي) نمي خوانند. دوما به اين دليل كه اساسا اگر مردم ترك منطقه، به هر دليل نام فارسي كبوترآهنگ را براي ناميدن شهر خود انتخاب كرده اند، چرا پس از آن، نامي را كه خود انتخاب كرده اند بكار نبرده و به جاي آن نام تركي كوره نگ را بكار برده اند؟ آشكار است كه اين تفسير در صدد القا اين نظر به خواننده ناآشنا است كه لابد مردمان اين منطقه آزربايجان در گذشته فارس بوده اند و طبيعتا محل زندگيشان را هم به فارسي نامگذاري كرده اند. اما بعدها افراد مختلفي از تركان جاي آنها را گرفته و "كبوترآهنگ" اوليه فارسي را تصحيف و به مرور زمان تبديل به "كوره نگ" تركي كرده اند. ولي اين با واقعيتها و تاريخ و گذشته اين منطقه سازگاري ندارد. در بهترين حالت، با خواندن اين وجه تسميه، خواننده ناچار به اين نتيجه مي رسد كه ملت ترك كه سابقه سكونتش در اين مناطق به قبل از ميلاد مي رسد و به گواهي تاريخ صاحب فرهنگ و تمدني غني و با سابقه است، از نامگذاري شهرها و روستاهاي خود عاجز بوده و يا زبان تركي قابليت كاربرد بدين منظور را نداشته و اين مهم را اقوام ديگر از جمله فارسها، آنهم به زبان فارسي برايشان انجام مي داده اند. تازه پس از آن، اين مردم عاجز و الكن ترك، قدرت نگهداري اين نامها را هم نداشته و آنها را تحريف و تصحيف مي كردند.

٢-عده اي ادعا نموده اند كه در زبان تركي كورنگ به معني رودهاي آب است. اين ريشه شناسي هرچند به تركي بودن اين نام معترف است، با اينهمه مقبول نيست. زيرا در هيچ منبع تركي كلمه اي به شكل كورنگ و به معناي رودهاي آب نيامده است.

نتيجه

كوره نگKürәñ نام شهر و شهرستاني به همين نام در استان آزربايجاني همدان، كلمه اي تركي-آلتائي به معني رنگ قهوه اي پائيزي و خرمائي و سمور و دله قهوه اي رنگ و خرمائي است. اين كلمه با كلمه "كورKür " در تركي قديم، ريشه اوليه كلمه "گوزGüz " تركي مدرن به معني پائيز و يا كلمه كوزه نKüzәn به معني راسو هم ريشه است.