Friday, February 05, 2010



قيزلارا داش آت، قادان آليم اوغلان!. متلهاي تركي از للين (لالجين) همدان - آزربايجان


نوشته زير به قلم پژوهشگر گرامي خانم پروانه شوقيان وصال، از فصلنامه نجواي فرهنگ. شماره ٧- صص ١١٦-١١١ گرفته شده است. نوشته در باره چند ترانه متل تركي (قوشماجا) از شهر للين و يا لالون (به فارسي لالجين) آزربايجان، واقع در استان همدان مي باشد. شهر للين كه در بخش جنوبي استان همدان قرار دارد به عنوان پايتخت سفال و سراميك آزربايجان شناخته مي شود. محقق محترم هر بند تركي را با املاء فارسي ثبت كرده و ترجمه آنها به فارسي را نيز (در اين نوشته در داخل پارانتز) داده است. تنها تغيير داده شده در اين متن از سوي اينجانب، تبديل املاي فارسي به املاي تركي؛ مانند ثبت كسره با "ئ"، فتحه با "ه" و دوبار نوشتن حروف به جاي كاربرد تشديد...؛ و اضافه كردن متن بندها به تركي معيار در داخل كروشه [] است. مئهران باهارلي
-------------------------------------


چند مثل از لالجين همدان

پروانه شوقيان وصال
فصلنامه نجواي فرهنگ. شماره ٧- صص ١١٦-١١١




١-متل جوجه جوجه گل بيزه

جوجه جوجه، گل بيزه [جوجه، جوجه گل بيزه]
(جوجه جوجه بيا به خانه ما)

سورمئداني وئر بيزه [سورمه داني وئر بيزه]
(سرمه دانت را بده به ما)

سورمئدانوم توكاننه [سورمه دانيم توكاندا]
(سرمه دان من در دكان است)

توكان قاپوسئ كئليد [توكان قاپيسي كيليد]
(در دكان بسته است)

كئليد بابام بئليننه [كيليد بابام بئلينده]
(كليد پيش بابام است) [ترجمه صحيح: كليد در كمر بابام است. بئل=كمر]

بابام شيربان يولوننه [بابام شيروان يولوندا]
(بابام در راه شيروان است)

شيربان يولئ سر به سر [شيروان يولو سربه سر]
(راه شيروان سرسبز است)

ايچيننه آهو گزه ر [ايچينده آهو گزه ر]
(داخل آن آهو مي گردد)

آهو دوغه ر بير اوغلان [آهو دوغار بير اوغلان]
(آهو يك پسر مي زايد)

آدون قويه ر سولئيمان [آديني قويار سولئيمان]
(اسم او را سليمان مي گذارد)

سولئيمان گئده ر اودونه [سولئيمان گئده ر اودونا]
(سليمان مي رود هيزم بياورد)

غارغه باته ر بودونه [قارغي باتار بودونا]
(كلاغ به پايش فرو مي رود) [ترجمه صحيح: سيخ چوب به رانش فرو مي رود. قارغي= سيخ چوب، نيزه چوبي كوچك]

غارغه دئيئ غمئشدئ [قارغي دئييل، قاميشدير]
(كلاغ نيست، قلم ني است)

بئش بارماقئ گوموشدئ [بئش بارماغي گوموشدور]
(پنج انگشتش نقره است)

گوموشله رئن ائتيردئ [گوموشله ريني ايتيردي]
(نقره هايش را گم كرد)

اوزئنئ كوردئستان`ه يئتئردئ [اؤزونو كوردوستان`ا يئتيردي]
(خودش را به كردستان رساند)

كوردئستان`ي آتله رئ [كوردوستان`ين آتلاري]
(اسبهاي كردستان)

اونئ گورئدئ كيشنه دئ [اونو گؤردو، كيشنه دي]
(تا او را ديدند شيهه كشيدند)

نيچئ، نيچئ [نيچين؟، نيچين؟]
(براي چه، براي چه شيهه زدند؟)

بيچه اوووج آرپيچئ [بيرجه آووج آرپا ايچين]
(براي يك مشت جو)

آرپه خان قيزننه [آرپا خان قيزيندا]
(جو دست دختر خان است)

خان قيزئ قالي توخور [خان قيزي قالي توخور]
(دختر ارباب قالي مي بافد)

يانوننه بولبول اوخور [يانيندا بولبول اوخور]
(كنار او بلبل آواز مي خواند)

اوزئننه ن كوچيك قارداش [اؤزونده ن كيچيك قارداشي]
(برادر كوچكش)

خودا`ني كلامون اوخور [خودا`نين كلاميني اوخور]
(كلام خدا-قران- را مي خواند)


٢-قور قور قورباغه [قور، قور، قورباغا]

قور قور قورباغه [قور، قور، قورباغا]
(قور قور قورباغه)

آتتولدئ كوچه باغه [آتيلدي كوچه باغا]
(پريد به كوچه باغ)

كوچه باغده ن توز چئخدئ [كوچه باغدان توز چيخدي]
(از كوچه باغ گردو خاك بلند شد)

بير اينجيله قيز چئخدئ [بير اينجيلي ؟ قيز چيخدي]
(دختري ريزه ميزه در آمد)

قيز دارو وئردئ قوشه [قيز داري وئردي قوشا]
(دختر به گنجشك دارو داد) [ترجمه صحيح: دختر به گنجشك دانه جو داد. داري=دانه گندم، جو و يا ارزن]

قوش قنه تئن وئردئ قيزه [قوش قاناتيني وئردي قيزا]
(گنجشك بالهاي خود را به دختر داد)

قيز بئلئله دئ اوشماقه [قيز باشلادي؟ اوچماغا]
(دختر شروع كرد به پريدن)

قوش بئئلله دئ يئرماقه [قوش باشلادي؟ يئريمه يه]
(گنجشك شروع كرد به راه رفتن)

حق قاپوسون آشماقه [حاق قاپيسيني آچماغا]
(در درگاه باريتعالي را باز كردند)

حق قاپوسئ كئلليدئ [حاق قاپيسي كيليددير]
(درگاه باريتعالي بسته است)

كئليد بابام بئليننه [كيليد بابام بئلينده]
(كليد دست بابام است) [ترجمه صحيح: كليد در كمر بابام است]

بابام شيربان يولوننه [بابام شيروان يولوندا]
(بابام در راه شيروان است)

شيربان يوله سر به سر [شيروان يولو سربه سر]
(راه شيروان سرتاسر سرسبز است)

ايچيننه آهو گزه ر [ايچينده آهو گزه ر]
(در اين راه آهوئي وجود دارد)

آهو دوغه ر بير اوغلان [آهو دوغار بير اوغلان]
(آهو يك پسر مي زايد)

آدون قويه ر سولئيمان [آديني قويار سولئيمان]
(اسم او را سليمان مي گذارد)

سولئيمان گئده ر اودونه [سولئيمان گئده ر اودونه]
(سليمان مي رود هيزم جمع كند)

غارغه باتار بودونه [قارغي باتار بودونا]
(كلاغ به پايش فرو مي رود) [ترجمه صحيح: سيخ چوب به رانش فرو مي رود]

غارغه دئيئ، غمئشدئ [قارغي دئييل، قاميشدير]
(كلاغ نيست، قلم ني است) [ترجمه صحيح: سيخ چوب نيست، قلم ني است]

بئش بارماقئ گوموشدئ [بئش بارماغي گوموشدور]
(پنج انگشتش نقره است)

گوموشله رئن ايتئردئ [گوموشله ريني ايتيردي]
(نقره هايش را گم كرد)

اوزئنئ كوردئستان`ه يئتئردئ [اؤزونو كوردوستان`ا يئتيردي]
(خودش را به كردستان رساند)

كوردئستان`ي آتله رئ [كوردوستان`ين آتلاري]
(اسبهاي كردستان)

اونئ گورئدئ كيشنه دئ [اونو گؤرودو كيشنه دي]
(تا او را ديدند، شيهه كشيدند)

نيچئ، نيچئ [نيچين؟ نيچين؟]
(براي چه، براي چه شيهه زدند؟)

بيجه اوووج آرپيجه [بيرجه آووج آرپا ايچين]
(براي يك مشت جو)

آرپه خان قيزننه [آرپا خان قيزيندا]
(جو دست دختر خان است)

خان قيزئ قالي توخور [خان قيزي قالي توخور]
(دختر ارباب قالي مي بافد)

يانوننه بولبول اوخور [يانيندا بولبول اوخور]
(كبار او بلبل آواز مي خواند)

اوزئننه ن كوچيك قارادش [اؤزونده ن كيچيك قارداشي]
(برادر كوچكش)

خودا`ني كلامون اوخور [خودا`نين كلاميني اوخور]
(كلام خدا-قران- را مي خواند)


٣-پم پم پللا جم

پم پم پللا جم، قادئي آلوم اوغلان [پم پم پللا جم، قادان آليم اوغلان]
(پم پم، معني بخصوصي ندارد. قربانت شوم پسر)

چورئك گتئر من آجه م، قادئي آلوم اوغلان [چؤره ك گتير من آجام، قادان آليم من اوغلان]
(نان بياور من گرسنه ام، قربانت شوم پسر)

ايران آشئ ايشمه ره م، قادئي آلوم اوغلان [آيران آشي ايچمه ره م، قادان آليم اوغلان]
(آش رشته نمي خورم، قربانت شوم پسر)

من قاپيزده ن گئشمه ره م، قادئي آلوم اوغلان [من قاپيزدان گئچمه ره م، قادان آليم اوغلان]
(از كنار در شما رد نمي شوم، قربانت شوم پسر)

تورش آشونه موحتاجه م، قادئي آلوم اوغلان [تورش آشينا مؤحتاجام، قادان آليم اوغلان]
(به آش ترش محتاجم، قربانت شوم پسر)

اوتاقده تويي اوسسون، قادئي آلوم اوغلان [اوتاقدا تويون اولسون، قادان آليم اوغلان]
(توي اتاق عروسيت باشه، قربانت شوم پسر)

قيزله ر قورباني اوسسون، قادئي آلوم اوغلان [قيزلار قوربانين اولسون، قادان آليم اوغلان]
(دخترها فدايت شوند، قربانت شوم پسر)

نوقول توكئك تبه قه، قادئي آلوم اوغلان [نوقول تؤكه ك تاباغا، قادان آليم اوغلان]
(نقل را بريزيم توي طبق، قربانت شوم پسر)

قيزله رئ دئيئك آداقه، قادئي آلوم اوغلان [قيزلاري دئيه ك آداغا، قادان آليم اوغلان]
(دخترها را بگوئيم به آداق يا آداخ، قربانت شوم پسر. آداق يك قسمت از مراسم عروسي است كه معمولا در خانه عروس انجام مي گيرد)

اوغلانه مشهه د، قادئي آلوم [اوغلانا مشهه د، قادان آليم]
(مشهدي- پسر مشهدي، قربانت شوم)

قيزله ره داش آت، قادئي آلوم [قيزلارا داش آت، قادان آليم اوغلان]
(به دخترها سنگ پرت كن، فدايت شوم)

قيزله ر سنه گلمه دئ [قيزلار سنه گلمه دي]
(دخترها به تو نيامدند)

جيبله رئ بوشات، قادئي آلوم اوغلان [جيبله ري بوشالت، قادان آليم آليم اوغلان]
(جيبهايت را خالي كن- پول و ثروت نشان بده، فدايت شوم)


٤-خورده جه قيز، دو چاي قوي [خيرداجا قيز، دور چاي قوي]

خورده جه قيز، دو چاي قوي [خيرداجا قيز، دور چاي قوي]
(ريزه ميزه كوچولو دختر، بلند شو چاي بگذار)

اوتاق سوپئر نهار قوي [اوتاق سوپور، ناهار قوي]
(اتاق جارو كن، ناهار بگذار)

منم آدوم حلمه [منيم آديم حلمه]
(من اسمم حليمه است)

آمريكاده ن گلمه دئ [آمئريكادان گلمه ؟]
(از آمريكا آمدم)

آمريكا بيزئم اولسون [آمئريكا بيزيم اولسون]
(آمريكا مال ما شود)

قئرمنو دونوم اولسون [قيزميزي دونوم اولسون]
(قرمز رنگ لباس-پيراهن باشه، يك پيراهن قرمز رنگ داشته باشم)

گئيئم گئدئم تئهران`ه [گيييم گئديم تئهران`ا]
(بپوشم بروم تهران)

تئهران`نه توويم اولسون [تئهران`دا تويوم اولسون]
(توي تهران عروسيم باشد)

باجوم گسسه تويمه [باجيم گلسين تويوما]
(خواهرم بيايد به عروسيم)

قوربان گسسه بويومه [قوربان گلسين بويوما]
(قرباني ببرد به قد و قامتم، براي قد و قامت من قرباني كند)


٥-سحه رئ اوغره دئم بيجه ميلچيگئ [سحره ي اوغراديم ؟ بيرجه ميلچه يي]

سحه رئ اوغره دئم بيجه ميلچيگئ [سحره ي اوغراديم ؟ بيرجه ميلچه يي]
(هنگام سحر شكار كردم يك مگس را)

غمه له دئم اومماسوني باشوننه ن [قمه له ديم اونباسيني باشيندان]
(ساتور كردم ران-فرق سرش، ساتور كردم سر استخوان ران او را)

ياغونئ سوزدئم سئكسون سئكسون تووايه [ياغيني سوزدوم، سكسه ن سكسه ن تاوايا]
(روغنش را آبكشي كردم هشتاد و هشت تاوه)

اتئنئ يوكله دئم يددئ قتار دووئيه [اتيني يوكله ديم يئددي قاتار ده وه يه]
(گوشتش بار كردم هفت قتار شتر)

دننه له رئن چارداخ قوروب اوتوردوم [دنده له ريني چارداق قوروب اوتوردوم]
(با استخوانهاي او چادر زدم و نشستم)

اه ينئ ساته ساته او ديگاره يئتئردئم [اه ينيني ساتا ساتا او دييارا يئتيرديم]
(در حالي كه گوشتش را مي فروختم به ديار ديگري رسيدم)

لئله كره م بو اشله رئ قايوردئ [ل.له كره م بو ايشله ري قاييردي]
(كنيز اين كارها را انجام داد)

چنگال آلوب دئده نئنئ آيوردئ [چنگه ل آليب ديده نيني ؟ آييردي]
(با چنگال چشمهاي او را از هم جدا كرد)

بيجه كلله سئ قئرخ مين آجئ دويوردئ [بيرجه كلله سي قيرخ مين آجي دويوردو]
(يك كله او چهل هزار گرسنه را سير كرد)

مين قاپئيه مئهمان ائددئ دئشله رين [مين قاپييا مئهمان ائتدي ديشله ري ؟]
(دندانهاي او را مهمان هزار دروازه كرد)


٦-متلي در مورد اعداد

يك، يككه دانوشمه [يئك، يئكه دانيشما]
(يك، بزرگ حرف نزن)

دو، بولبول باروشمه [دو، بولبول باريشما]
(دو، با بلبل آشتي نكن)

سه، سيزده بدردئ [سئ، سيزده بئده ردير]
(سه، سيزده بدر است)

چهار، چادوري يئقئشدئر [چاهار، چاديريني ييغيشدير]
(چهار، چادرت را جمع كن)

پنج، پنجه ره ده ن باخمه [پنج، پنجه ره ده ن باخما]
(پنج، از پنجره نگاه مكن)

شش، شئشمه سن آللاهي [شئش، شيشمه سن آللاهين]
(شش، مغرور نشو و افاده نكن)

هفت، من سنئ آل.له م [هفت، من سني آللام ]
(هفت، من تو را خواهم گرفت)

هشت، آق اوتاقه سال.له م [هشت، آغ اوتاغا ساللام]
(هشت، تو را به اتاق سفيد مي برم)

نه، نقل و نباتته [نوه، نوقول و ناباتدير]
(نه، نقل و نبات است)

ده، دستمالئ قندئ [ده، دستمالي قنددير]
(ده، دستمال قند است)


Share/Bookmark

1 Comments:

Anonymous Anonymous said...

خیلی جالب بود
جوجه جوجه رو مادر بزرگم همیشه برام می‌خوند اما کوتاه تر بود و کمی فرق داشت

11:27 PM  

Post a Comment

<< Home